Τι είναι το νέο πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» και πώς θα συμβάλει στη βελτίωση των συστημάτων υγείας στην ΕΕ;

Η Επιτροπή πρότεινε ένα νέο, φιλόδοξο, αυτόνομο πρόγραμμα για την υγεία για την περίοδο 2021-2027: το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία».

 

Το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» θα συμβάλει σημαντικά στην ανάκαμψη κατά την μετά τη νόσο COVID-19 εποχή, βελτιώνοντας την υγεία του πληθυσμού της ΕΕ, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας και προωθώντας την καινοτομία στον τομέα της υγείας. Το νέο αυτό πρόγραμμα θα καλύψει επίσης τα κενά που αποκάλυψε η κρίση, η οποία προκλήθηκε εξαιτίας της COVID-19, και θα διασφαλίσει ότι τα συστήματα υγείας της ΕΕ είναι αρκετά ανθεκτικά ώστε να αντιμετωπίζουν νέες και μελλοντικές απειλές για την υγεία.

Η πανδημία COVID-19 κατέδειξε την ανάγκη να ενισχυθεί σημαντικά η ετοιμότητα και η ικανότητα της ΕΕ να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά σε μείζονες διασυνοριακές απειλές για την υγεία.

Κατέδειξε ειδικότερα ότι η ΕΕ χρειάζεται:

μεγαλύτερο συντονισμό μεταξύ των κρατών μελών κατά τη διάρκεια κρίσεων στον τομέα της υγείας·

μεγαλύτερη ικανότητα, σε ενωσιακό επίπεδο, να προετοιμάζεται για κρίσεις στον τομέα της υγείας και να τις αντιμετωπίζει· και περισσότερες επενδύσεις στα συστήματα υγείας, ώστε να διασφαλιστεί ότι είναι έτοιμα για τις προκλήσεις του αύριο.

Με το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία», η ΕΕ θα έχει πλέον τη δυνατότητα:

να επενδύσει στη δημιουργία αποθεμάτων ιατρικών εφοδίων για περιπτώσεις κρίσεων·

να δημιουργήσει αποθεματικό προσωπικού υγειονομικής περίθαλψης και εμπειρογνωμόνων που θα μπορούν να κινητοποιούνται για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση κρίσεων στον τομέα της υγείας σε ολόκληρη την ΕΕ·

να καταρτίζει επαγγελματίες του τομέα της υγειονομικής περίθαλψης που θα μπορούν να αναλάβουν καθήκοντα σε ολόκληρη την ΕΕ·

να ενισχύσει την επιτήρηση των απειλών κατά της υγείας και να βελτιώσει την ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας, ώστε να διασφαλίζονται καλύτερα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας για όλους.

Με τον τρόπο αυτόν, η ΕΕ θα διαθέτει περισσότερα και ισχυρότερα εργαλεία για την ανάληψη ταχείας, αποφασιστικής και συντονισμένης δράσης από κοινού με τα κράτη μέλη, τόσο για την προετοιμασία για την αντιμετώπιση κρίσεων, όσο και για τη διαχείρισή τους, καθώς και για τη βελτίωση της λειτουργίας και των επιδόσεων των συστημάτων υγείας της ΕΕ συνολικά.

 

Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι του προγράμματος «Η ΕΕ για την υγεία»;

Το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» έχει τρεις γενικούς στόχους:

1. προστασία των πολιτών της ΕΕ από σοβαρές διασυνοριακές απειλές κατά της υγείας και βελτίωση της ικανότητας διαχείρισης κρίσεων·

2.εξασφάλιση της διαθεσιμότητας και της οικονομικής προσιτότητας των φαρμάκων, των ιατροτεχνολογικών προϊόντων και άλλων αναγκαίων για την αντιμετώπιση κρίσεων προϊόντων και υποστήριξη της καινοτομίας·

3. ενίσχυση των συστημάτων υγείας και του εργατικού δυναμικού του τομέα της υγείας, μεταξύ άλλων με επενδύσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας, για παράδειγμα μέσω προγραμμάτων για την προαγωγή της υγείας και την πρόληψη των νόσων, και με τη βελτίωση της πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη.

Πέρα από την ετοιμότητα και την αντίδραση σε κρίσεις, το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» θα αντιμετωπίσει και άλλες σημαντικές μακροπρόθεσμες προκλήσεις για τα συστήματα υγείας, και συγκεκριμένα:

τις ανισότητες μεταξύ ομάδων πληθυσμού, χωρών και περιφερειών όσον αφορά την κατάσταση της υγείας και την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή, προληπτική και θεραπευτική υγειονομική περίθαλψη καλής ποιότητας·

την επιβάρυνση από μη μεταδοτικές νόσους, και ιδίως από τον καρκίνο, τις ψυχικές νόσους, τις σπάνιες νόσους και τους κινδύνους από καθοριστικούς για την υγεία παράγοντες·

την άνιση κατανομή της ικανότητας των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης·

τα εμπόδια τα οποία παρακωλύουν την ευρεία υιοθέτηση και τη βέλτιστη χρήση των ψηφιακών καινοτομιών, καθώς και την κλιμάκωσή τους·

την αυξανόμενη επιβάρυνση της υγείας από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και τη ρύπανση, ιδίως όσον αφορά την ποιότητα του αέρα, των υδάτων και του εδάφους, καθώς και από δημογραφικές αλλαγές.

 

Πόσα κονδύλια θα διατεθούν στο πλαίσιο του προγράμματος «Η ΕΕ για την υγεία» και πώς θα δαπανηθούν;

Μέσω του προγράμματος «Η ΕΕ για την υγεία», η Επιτροπή προτείνει να επενδυθούν 9,4 δισεκατομμύρια ευρώ για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας. Το ποσό αυτό υπερβαίνει κατά πολύ το ποσό των 413 εκατομμυρίων ευρώ που προβλεπόταν στην προηγούμενη πρόταση της Επιτροπής για ένα σκέλος υγείας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+. Η χρηματοδότηση θα προέρχεται εν μέρει από τον προϋπολογισμό της ΕΕ (1,7 δισεκατομμύρια ευρώ) και εν μέρει από εξωτερικά έσοδα για ειδικό προορισμό, που προέρχονται από τις δανειοληπτικές πράξεις της Ένωσης, όπως ορίζεται στον κανονισμό για το μέσο ανάκαμψης της ΕΕ (7,7 δισεκατομμύρια ευρώ). Δεν θα υπάρξει εκ των προτέρων κατανομή για κάθε στόχο που αναφέρεται στο πρόγραμμα. Η κατανομή θα συμφωνηθεί κατά την υλοποίηση του προγράμματος «Η ΕΕ για την υγεία».

Στο μέλλον θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν διάφορα είδη δράσεων στους διάφορους τομείς που καλύπτει το πρόγραμμα. Οι εν λόγω δράσεις περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:

Εξατομικευμένη ανά χώρα παροχή στήριξης στις χώρες ή σε ομάδες χωρών που έχουν τις μεγαλύτερες ανάγκες, μέσω αδελφοποίησης, παροχής συμβουλών από εμπειρογνώμονες και υποστήριξης από ομοτίμους κ.λπ.·

Προγράμματα κατάρτισης και ανταλλαγών ιατρικού και υγειονομικού προσωπικού·

Νέους μηχανισμούς, για παράδειγμα, για την προμήθεια αγαθών και υπηρεσιών αναγκαίων για την πρόληψη και τη διαχείριση κρίσεων στον τομέα της υγείας·

Ελέγχους, π.χ., των ρυθμίσεων ετοιμότητας και αντίδρασης των κρατών μελών (όπως διαχείριση κρίσεων, μικροβιακή αντοχή, εμβολιασμός) για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητάς τους·

Κλινικές δοκιμές προκειμένου να επιταχυνθεί η ανάπτυξη, η αδειοδότηση και η πρόσβαση σε καινοτόμα, ασφαλή και αποτελεσματικά φάρμακα και εμβόλια·

Διασυνοριακή συνεργασία και εταιρικές σχέσεις, μεταξύ άλλων σε διασυνοριακές περιφέρειες, με σκοπό τη διάδοση και την κλιμάκωση καινοτόμων λύσεων, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών, για παράδειγμα μέσω των ευρωπαϊκών δικτύων αναφοράς (ΕΔΑ)·

Δημιουργία και συντονισμός ενωσιακών εργαστηρίων αναφοράς και κέντρων αριστείας·

Επενδύσεις σε πρόδρομα σχέδια για πρωτοβουλίες υψηλής προστιθέμενης αξίας και σε υποδομές κρίσιμης σημασίας στον τομέα της υγείας·

Ανάπτυξη, λειτουργία και συντήρηση υποδομών ψηφιακών υπηρεσιών·

Δραστηριότητες ανάλυσης, όπως μελέτες, συλλογή δεδομένων και συγκριτική αξιολόγηση.

Πλήρης κατάλογος των πιθανών δράσεων παρατίθεται στο παράρτημα I της πρότασης για το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία».

 

Πώς αντιμετωπίζει το νέο πρόγραμμα τις μη μεταδοτικές νόσους, όπως τον καρκίνο;,

Οι μη μεταδοτικές νόσοι και οι νόσοι που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής συγκαταλέγονται στις μεγαλύτερες προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζουν τα συστήματα υγείας της ΕΕ. Οι μη μεταδοτικές νόσοι, όπως οι καρδιαγγειακές νόσοι, ο καρκίνος, οι χρόνιες νόσοι του αναπνευστικού συστήματος και ο διαβήτης, αποτελούν σημαντικές αιτίες αναπηρίας, κακής υγείας, συνταξιοδοτήσεων για λόγους υγείας και πρόωρων θανάτων στην Ένωση, πράγμα που έχει σημαντικό κοινωνικό και οικονομικό κόστος.

Για να αμβλυνθεί ο αντίκτυπος των μη μεταδοτικών νόσων στα άτομα και στην κοινωνία και να μειωθεί η πρόωρη θνησιμότητα από μη μεταδοτικές νόσους κατά το ένα τρίτο έως το 2030, είναι πολύ σημαντικό να δοθεί έμφαση στην πρόληψη, σε συνδυασμό με την καταβολή προσπαθειών για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας. Το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» θα υποστηρίξει προγράμματα πρόληψης των νόσων (συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου και έγκαιρης διάγνωσης) καθώς και προγράμματα προαγωγής της υγείας στα κράτη μέλη.

Τα δίκτυα αναφοράς της ΕΕ (ευρωπαϊκά δίκτυα αναφοράς) για σπάνιες, χαμηλού επιπολασμού και πολύπλοκες νόσους θα επεκταθούν, για να καλύπτουν και άλλες σπάνιες, μη μεταδοτικές και λοιμώδεις νόσους, ούτως ώστε να ταξιδεύουν οι ιατρικές γνώσεις και η ιατρική εμπειρογνωμοσύνη και όχι οι ασθενείς.

 

Πότε θα είναι διαθέσιμη η χρηματοδότηση για το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία»; Ανταποκρίνεται στην τρέχουσα κρίση του κορονοϊού;

Το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» καλύπτει την περίοδο 2021-2027. Λαμβάνει υπόψη τα διδάγματα που αντλήθηκαν και τα κενά που αποκάλυψε η κρίση μέχρι σήμερα και θα προωθήσει διαρθρωτικές αλλαγές για την καλύτερη προετοιμασία της ΕΕ για άλλες προκλήσεις στον τομέα της υγείας. Μόλις η πρόταση εγκριθεί από τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η πρόθεση είναι να αρχίσει η ανάληψη ειδικών δράσεων στο πλαίσιο του προγράμματος «Η ΕΕ για την υγεία» από την 1η Ιανουαρίου 2021. Τα πρώτα χρόνια του προγράμματος θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη δράση, ιδίως στη διαχείριση κρίσεων.

 

Σέβεται το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» την αρμοδιότητα των κρατών μελών στον τομέα της υγείας;

Η πανδημία COVID-19 έδειξε ότι απαιτείται καλύτερος συντονισμός και συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ σε περιόδους κρίσης. Το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» θα υλοποιηθεί σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, με τήρηση της κατανομής αρμοδιοτήτων που προβλέπεται στο άρθρο 168 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) όσον αφορά την πολιτική για την υγεία και με βάση τους υφιστάμενους μηχανισμούς συνεργασίας, με έμφαση στις στρατηγικές και διασυνοριακές πτυχές. Σύμφωνα με το άρθρο 168 της ΣΛΕΕ, η Ένωση συμπληρώνει και υποστηρίζει τις εθνικές πολιτικές στον τομέα της υγείας, ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και προωθεί τον συντονισμό μεταξύ των προγραμμάτων τους. Αυτό θα πρέπει να γίνεται με πλήρη σεβασμό των αρμοδιοτήτων των κρατών μελών όσον αφορά τη διαμόρφωση της πολιτικής τους στον τομέα της υγείας, καθώς και την οργάνωση και την παροχή υγειονομικών υπηρεσιών και ιατρικής περίθαλψης.

 

Πώς θα υλοποιηθεί το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» και ποιος θα είναι ο ρόλος των οργανισμών της ΕΕ;

Το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» θα υλοποιηθεί από τα κράτη μέλη και από μη κυβερνητικές και διεθνείς οργανώσεις που μπορούν να υποβάλουν αίτηση για χρηματοδότηση από την ΕΕ με τη μορφή επιχορηγήσεων, βραβείων και συμβάσεων προμηθειών, καθώς και μέσω έμμεσης διαχείρισης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους εκτελεστικούς οργανισμούς της ΕΕ.

Οι οργανισμοί της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA), η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων (ECHA), διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην άμυνα της Ευρώπης κατά των σοβαρών διασυνοριακών απειλών για την υγεία και των πανδημιών, τόσο στο επίπεδο της πρόληψης όσο και στο μέτωπο της διαχείρισης των κρίσεων. Οι δράσεις του προγράμματος θα συμπληρώνουν και θα ενισχύουν το έργο των εν λόγω οργανισμών της ΕΕ.

 

Θα συνεχίσει η Επιτροπή να παρέχει χρηματοδότηση για την υγεία μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+ και άλλων ταμείων της ΕΕ;

Με τη θέσπιση του προγράμματος «Η ΕΕ για την υγεία», η Επιτροπή προσαρμόζει την πρότασή της για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+), ενσωματώνοντας πλήρως το σκέλος του ΕΚΤ+ για την υγεία στο πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία».

Αν και το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» είναι το πλέον φιλόδοξο πρόγραμμα για την υγεία από όσα εφαρμόστηκαν μέχρι σήμερα, σημαντικές επενδύσεις στον τομέα της υγείας, στο πλαίσιο του επόμενου μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού, θα πραγματοποιηθούν και μέσω άλλων χρηματοδοτικών μέσων που λειτουργούν σε συνέργεια με το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία»:

το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+) για τη στήριξη της πρόσβασης των ευάλωτων ομάδων στην υγειονομική περίθαλψη·

το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης για τη βελτίωση των περιφερειακών υποδομών υγείας·

το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» για την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα της υγείας·

το rescEU για τη δημιουργία αποθεμάτων για επείγουσες ιατρικές προμήθειες και

το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» για τη δημιουργία της ψηφιακής υποδομής που απαιτείται για τα ψηφιακά εργαλεία υγείας.

Η συνεργασία μεταξύ όλων των προγραμμάτων και η επιδίωξη κοινών στόχων από τις επιμέρους πολιτικές θα είναι καθοριστικής σημασίας.

 

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της δημιουργίας αποθεμάτων στο πλαίσιο του προγράμματος «Η ΕΕ για την Υγεία» και του προγράμματος δημιουργίας ικανοτήτων στο πλαίσιο του rescEU;

Ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της Ένωσης θα εξασφαλίζει την ταχεία αντίδραση και θα επικεντρώνεται στις άμεσες ικανότητες αντιμετώπισης των κρίσεων, ενώ το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» θα περιλαμβάνει στρατηγικά ιατρικά αποθέματα για πιο μακροπρόθεσμη χρήση και άλλα στρατηγικά αποθέματα. Στα αποθέματα αυτά θα περιλαμβάνεται απόθεμα ιατρικού, υγειονομικού και υποστηρικτικού προσωπικού που θα μπορεί να κινητοποιείται σε περίπτωση κρίσης, καθώς και μια ενωσιακή ομάδα έκτακτης ανάγκης για την υγεία, η οποία θα αποτελείται από εμπειρογνώμονες που θα μπορούν να κληθούν να βοηθήσουν στην αξιολόγηση της κατάστασης και τον συντονισμό της αντίδρασης.

 

Με ποιον τρόπο θα υποστηρίξει το πρόγραμμα την έρευνα και την καινοτομία;

Το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» θα συνεργάζεται στενά με το κύριο πρόγραμμα της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία, το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», το οποίο περιλαμβάνει μια θεματική ομάδα για την υγεία. Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα χρηματοδοτεί την έρευνα και την καινοτομία σε θέματα όπως τα ακόλουθα: δια βίου καλή υγεία· καθοριστικοί παράγοντες για το περιβάλλον και την κοινωνική υγεία· μη μεταδοτικές και σπάνιες νόσοι· λοιμώδεις νόσοι· εργαλεία, τεχνολογίες και ψηφιακές λύσεις για την υγεία και τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Θα περιλαμβάνει επίσης μια αποστολή έρευνας και καινοτομίας για τον καρκίνο, πράγμα που αποτελεί μια από τις κορυφαίες προτεραιότητες της Επιτροπής στον τομέα της πολιτικής για την υγεία. Το πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» θα συμβάλει στη διασφάλιση της βέλτιστης χρήσης των αποτελεσμάτων της έρευνας και θα διευκολύνει την υιοθέτηση, την κλιμάκωση και την ανάπτυξη καινοτομιών στον τομέα της υγείας που θα χρησιμοποιούνται στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και στις κλινικές πρακτικές.

 

Για περισσότερες πληροφορίες

 

Ενημερωτικό δελτίο: Πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» (EU4Health)

 

 

Μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027:

Πρόταση της Επιτροπής που υποβλήθηκε τον Μάιο του 2020